Trạm ISS sắp rơi xuống Tri Đất







Nếu lập danh sch những phi hnh gia ti năng v giu kinh nghiệm nhất thế giới th Tiến sĩ Michael Foale, nh vật l thin văn học sẽ nằm gần như đầu danh sch.


Trong hnh trnh thực hiện su nhiệm vụ, phi hnh gia Nasa người Anh đ dnh hơn một năm sống ngoi vũ trụ.




Foale đ bay trong Tu Con thoi v tu Soyuz của Nga, sống trn Trạm khng gian Mir v chỉ huy Trạm Khng gian Quốc tế (ISS).


ng đ thực hiện bốn chuyến du hnh khng gian, c tổng cộng 23 giờ mặc đồ du hnh của cả Nga lẫn Mỹ. Trong đ bao gồm một chuyến đi lịch sử di 8 tiếng để nng cấp điện ton trn Knh viễn vọng Khng gian Hubble.


"Ti đ rất, rất, rất, rất may mắn," ng cười v ni. "Hầu hết cc phi hnh gia rất ganh tị với ti, đy chắc l l do tại sao ti khng được bay ln khng gian lần nữa!"




Foale đ ở trn tu Mir vo thng 6/1997, khi tu tiếp liệu Progress khng c phi hnh đon va đập với trạm khng gian, lm vỡ tấm pin năng lượng mặt trời v chọc thủng vỏ tu. ng đ lm việc với hai thnh vin phi hnh đon người Nga để thot hiểm v cch ly module bị hư hại.




Bằng cch dng ngn tay ci của mnh để ước tnh chuyển động của cc ngi sao, Foale đ dng những g được đo tạo về vật l để để ước lượng tốc độ quay của trạm, gip trạm điều khiển c thể kch hoạt động cơ đẩy để đưa n về lại dưới tầm kiểm sot.



Cc tu tiếp liệu của Nga đang tiếp nhin liệu, sẵn sng cho ngy ISS lao xuống Thi Bnh Dương


Phản ứng nhanh nhạy dưới p lực của phi hnh đon khng chỉ cứu được trạm Mir m cn mang nghĩa sứ mệnh của họ c thể tiếp tục.


V, trong vi tuần tiếp theo, Foale đ lm việc cng cc đồng nghiệp của ng để gip sửa chữa trạm, khi phục ton bộ cng suất v kiểm sot cũng như dnh hng giờ lau dọn phần đọng hơi từ những bức tường bn trong đang nhỏ giọt.




Foale ni: "Trong lc diễn ra va chạm, ti chỉ cảm thấy cuộc sống của chng ti bị đe dọa trong khoảng 10 giy g đ. Ti lun cảm thấy vẫn cn cơ hội để chng ti tự cứu mnh, v nhận thức đ c nghĩa l ti khng cần hoảng loạn, khng cần phải sợ."


"N trở thnh một trong những nhiệm vụ xuất sắc nhất của ti," ng ni thm. "Ti đ c thật nhiều cơ hội để kiến tạo giải php cho những vấn đề m thng thường cc quản l của Nasa thường khng mong bạn giải quyết."


Nay, hơn 20 năm sau khi đ cứu được một trạm khng gian, Foale muốn cứu một trạm khc: ISS.




Lần đầu ti phỏng vấn Foale tại sn bay vũ trụ Baikonur của Nga l vo thng 11/1998 ngay sau sự kiện phng gin module đầu tin của ISS, Zarya. ng đ ở đ thay mặt cc phi hnh gia NASA đấu tranh cho dự n đang bị bội chi, chậm tiến độ v bị gin đoạn v tranh ci chnh trị (c thể bạn sẽ c cảm nhận về tnh huống ny từ cu chuyện được viết chỉ hơn một năm sau đ).


L một sản phẩm lin doanh giữa Mỹ, Nga, Cơ quan Khng gian Chu u (Esa), Nhật Bản v Canada, trạm ISS lin tục bận rộn kể từ năm 2000. V trong thời gian đ, n đ tỏ ra ngy cng xứng đng với khoản đầu tư 100 tỷ đ la.


Trạm đ chứng minh con người c thể sống v lm việc trn vũ trụ trong khoảng thời gian ko di v thực hiện nghin cứu khoa học hữu ch trn quỹ đạo.





N cũng cho thấy cc quốc gia đang gặp kh khăn trong việc hợp tc hoặc tin tưởng lẫn nhau trn mặt đất - như Mỹ v Nga - lại c thể lm việc cng nhau trong khng gian.



"Sự hợp tc đ, sức mạnh trong mối quan hệ đối tc đ mới thực sự lm nn gi trị của một dự n như ISS," Foale ni sau chuyến bay một mnh tới đ vo năm 2003; ng l một trong hai phi hnh gia của một ủy ban quốc tế gim st chnh sch v hoạt động của ISS.



Trạm ISS đ l ngi nh trong khng gian của cc nh du hnh vũ trụ, gip họ từ đ nhn được những hnh ảnh kỳ diệu về Tri Đất


Nhưng những ngy tồn tại của trạm l c giới hạn. Kinh ph ti trợ bởi cc cơ quan khng gian khc nhau chỉ được thỏa thuận cho đến năm 2024.


Điều ny c nghĩa l chỉ trong 6 năm nữa, cấu trc đắt tiền nhất từng được dựng nn sẽ bị đẩy ra khỏi quỹ đạo bởi một tu vũ trụ Progress v tan r trn vng biển Thi Bnh Dương.


Đồng hồ đếm ngược đang chạy.




"Mỗi năm tri qua, Nga đang bắt đầu chuẩn bị nhin liệu để nạp đầy module dịch vụ của trạm ISS để cho php trạm khng gian ny c thể ra khỏi quỹ đạo," Foale ni. "Đ l kế hoạch hiện thời - ti nghĩ đ l một kế hoạch tồi, một sự lng ph nghim trọng nguồn lực tuyệt vời."


Nhưng cc ưu tin quốc gia đang chuyển đổi v nguồn kinh ph khng cn dồi do như xưa.


Nhn kỷ niệm lần thứ 50 (vo thng 7/2019) lần đầu con người đổ bộ thăm d Mặt Trăng, Tổng thống Trump gần đy đ chỉ đạo Nasa quay trở lại Mặt Trăng. Kế hoạch ny bao gồm xy dựng một trạm khng gian, hay cn gọi l 'cửa ng Mặt Trăng', trn quỹ đạo quanh Mặt Trăng, trước khi tiến hnh xy dựng một căn cứ trn bề mặt.


Đy l tham vọng được Jan Woerner, người đứng đầu của Esa, v cơ quan khng gian Nga, ủng hộ.




Tự mnh, cộng thm p lực chnh trị ln Mỹ, Trung cộng cũng đang theo đuổi cc kế hoạch đổ bộ ln Mặt Trăng của ring mnh.


Mặc d khng c đề xuất no được ước tnh đầy đủ, dường như cc cơ quan khng gian sẽ khng thể đầu tư thm kinh ph cho cc nhiệm vụ Mặt Trăng ngoi ngn sch dnh cho cc dự n thăm d c gửi phi hnh gia theo cng hiện đang c.


Về phần Nasa, con số ny hiện ln tới khoảng 8 tỷ đ la (5,9 tỷ bảng Anh) v bao gồm chi ph vận hnh 1,4 tỷ đ la cho trạm khng gian cũng như đầu tư vo hệ thống tu vũ trụ mới như Hệ thống Phng Tn lửa Khng gian (SLS).




Trừ phi Quốc hội Mỹ ph chuẩn kinh ph bổ sung cho Nasa hoặc c những cắt giảm trong cc chương trnh khc - v cả hai đều c vẻ như khng thể xảy ra - bất kỳ khoản tiền mặt no dng vo việc xy dựng trạm khng gian quay quanh Mặt Trăng hoặc ti trợ kinh ph quay lại bề mặt của Mặt Trăng sẽ chỉ đến từ những khoản kinh ph hiện c.



Foale ni: "Những dự n khc nhau cạnh tranh để c được số tiền ny. Họ khng thể vừa ln Mặt Trăng hoặc sao Hỏa, vừa tiếp tục cung ứng cho trạm ISS với những nhm phi hnh đon, hng ha, thực phẩm v đồ tiếp liệu."





Sau khi rời Nasa, Foale đ lm việc trong lĩnh vực tư nhn về cc cng nghệ hng khng mới v tin rằng cc nh đầu tư tư nhn c thể can thiệp để bảo đảm tương lai của trạm ISS.


"Ti hy vọng rằng việc thương mại ho c thể cho php một phần của ISS được duy tr trong khng gian m khng bị chm xuống Thi Bnh Dương", ng ni. "Bạn phải nghĩ ra đường lối đổi mới để giữ n trong khng gian."


ISS đ hỗ trợ một số hoạt động thương mại.


Michael Foale đ ở trong khng gian hơn mộ năm, trong nhiều nhiệm vụ, chuyến đi khc nhau


Một cng ty tư nhn tn NanoRacks đang tiến hnh cc th nghiệm về gi đỡ thiết bị trn trạm cho khch hng c nhn. Trạm ny được sử dụng để phng ngy cng nhiều cc vệ tinh nhỏ vo quỹ đạo, được mang ln trạm trong những tu vũ trụ thương mại chẳng hạn như tu cung ứng chạy bằng robot Dragon của SpaceX.


Cơ quan khng gian Nga th đưa khch du lịch ln trạm v v thậm ch cn đề xuất c thể xy một khch sạn trn đ.


Mặc d hầu hết cc hoạt động kinh doanh bay ln khng gian của con người vẫn được cc chnh phủ (v sau cng l người đng thuế) trực tiếp hay gin tiếp hỗ trợ, tư nhn ha khng gian đang bắt đầu pht triển.




Blue Origin, thuộc sở hữu của Jeff Bezos người sng lập Amazon v l đối thủ cạnh tranh của SpaceX, gần đy đ hon tất một thử nghiệm tn lửa mới khc kh thnh cng của họ.


V, sau nhiều thất bại, cng ty du lịch vũ trụ Virgin Galactic đang tiến tới lần phng dưới quỹ đạo đầu tin với Tu vũ trụ 2.


Trong khi đ, Foale đang thiết lập chiến dịch cứu trạm ISS của ng v cho biết ng c kế hoạch khởi động cc trang web để tập hợp cc nguồn hỗ trợ nhằm cứu lấy trạm khng gian ny.


ng ni ng định duy tr sức p ln cc cơ quan khng gian để họ tiếp tục ti trợ kinh ph cho chương trnh.





"Mỗi kỹ sư, quản l, phi hnh gia hoặc nh du hnh vũ trụ của trạm ISS đ từng lm việc trn trạm, tất cả chng ti đều nghĩ rằng trạm khng gian ny l một thnh tựu nhn danh nhn loại v cần được tiếp tục," ng ni, "Ti vẫn cho Nasa cơ hội cho ti biết họ sẽ lm điều đ như thế no."



ISS l cng trnh đắt đỏ nhất m con người từng xy dựng


Nhưng, nếu lĩnh vực tư nhn khng can thiệp vo, Foale lo sợ rằng vo năm 2024, cc cơ quan khng gian - v cc chnh trị gia ti trợ cho họ - cuối cng rồi cũng sẽ tiu hủy một trong những thnh tựu vĩ đại nhất của thế giới, chưa kể đến một khoản đầu tư kinh tế khổng lồ của hng triệu người đng thuế khắp thế giới.




Foale ni: "Những hy vọng của ti đ từng vụt qua hng nghn lần. Ti nghĩ ti sẽ ở trn Mặt trăng năm ti 35 tuổi v sao Hỏa năm 45 tuổi, ti khng phải l kẻ ngốc nhưng nhất định l ti đ kh ngy thơ về mặt chnh trị."









Richard Hollingham