-
3. ĐẠo cao Đi
3. ĐẠO CAO ĐI
Sự ra đời của đạo Cao Đi
- Đạo Cao Đi l tn gọi tắt của một tn gio bản địa Việt Nam, c tn đầy đủ l “Đại đạo Tam kỳ Phổ độ”. Đạo Cao Đi ra đời vo đm Noel năm 1925 trong bối cảnh cch mạng nước ta đang bị khủng hoảng về đường lối v lực lượng lnh đạo, cn chnh sch cai trị thực dn Php đang đẩy nng dn Nam Bộ vo con đường cng khng lối thot, trong khi cc tn gio khc dần dần bị mất uy tn. Đ cn l hệ quả trực tiếp v điển hnh của tư tưởng “Tam gio đồng nguyn” (Phật – Lo – Nho), l sự ha nhập giữa tro lưu “Thần linh học” – một hnh thức m tn của dn phương Ty với tục cầu hồn, cầu tin của người Việt trong những năm 1924 – 1926, đ tạo nn phong tro cầu cơ – chấp bt (gọi tắt l cơ bt), kh si nổi ở vng Nam Bộ. Nhu cầu lc bấy giờ của nhn dn Nam bộ l muốn c một tn gio mới ph hợp với tm trạng của họ v đạo Cao Đi ra đời đ đp ứng được vấn đề tư tưởng tnh cảm v tn gio của nng dn nơi đy. V lẽ đ ngay lập tức đạo Cao đi được đng đảo quần chng đn nhận v được thống đốc Nam Kỳ đồng vo thng 10 năm 1926. Đạo Cao đi do một số người thuộc tầng lớp trn (tư sản, địa chủ, tiểu tư sản), cng chức chủ trương, ban đầu vốn l một tro lưu chnh trị với mục đch thnh lập đạo để tập hợp lực lượng quần chng m chủ yếu l nng dn chống lại sự kỳ thị, bc lột, chn p của thực dn Php. Song sau đ tro lưu ny đ nhanh chng trở thnh một tn gio lớn tại Nam bộ cho đến tận ngy nay.
- Sự ra đời của đạo Cao Đi gắn liền với tn tuổi của một số nhn vật sau đy:
+ ng Ng Minh Chiu:
Ng Minh Chiu sinh năm 1879 tại chợ Bnh Ty, Chợ Lớn Si Gn. ng học giỏi, l thư k của Sở di tr tại Si gn rồi tri phủ Ph Quốc. ng ham m truyện thần tin v cầu cơ, tiếp thu “Thng linh học”. Ong tổ chức cầu cơ v tuyn truyền l mnh đ tiếp xc được với một đấng thing ling l Cao Đi tin ng v được vị tin ny phn bảo sứ mệnh xy dựng một tn gio mới ở phương Nam. Đến khi đạo Cao Đi chnh thức ra đời, ng nhường quyền lnh đạo cho ng L Văn Trung rồi trở về Cần Thơ tu luyện v hnh thnh phi Cao Đi Chiếu Minh đn (l biến m của tn ng). ng mất năm 1932.
+ ng L Văn Trung:
L Văn Trung sinh năm 1875 tại Chợ Lớn, Si gn. Năm 1893 tốt nghiệp trường trung học v được bổ lm văn phng thống đốc Nam kỳ, sau đ chuyển sang lm thầu khon v được bầu lm nghị sĩ, tham gia hội đồng tư vấn phủ Thống đốc. Năm 1920, ng bị thua lỗ trong kinh doanh v bị ph sản, ng quay sang hoạt động tn gio. Nhờ sự thng minh, ti ngoại giao v ti tổ chức, ng đ nhanh chng tiếp thu sứ mệnh khai đạo của ng Ng Minh Chiu v trở thnh Gio tng đứng đầu “Cửu trng đi” – cơ quan hnh php của đạo Cao Đi. ng mất năm 1941.
+ ng Phạm Cng Tắc:
Phạm Cng Tắc sinh năm 1893 tại Tn An. ng bắt đầu lm cng chức ngnh thuế từ năm 1940. Sau do bị chn p nn ng bỏ nhiệm sở chuyển sang hoạt động đạo Cao Đi với chức Hộ php, đứng đầu Hiệp Thin đi – cơ quan lập php của đạo ny. Sau khi ng L Văn Trung chết, Phạm Cng Tắc trở thnh lnh tụ tối cao nắm cả hai cơ quan Hnh php v Lập php v cũng từ đ mu thuẫn trong nội bộ đạo Cao Đi nổ ra v chia rẽ thnh nhiều hệ phi.
Gio l cơ bản của đạo Cao Đi
- Nội dung gio l của đạo Cao Đi l sự vay mượn, chắp v, kết hợp, nho trộn cc gio l của cc tn gio đ c từ cổ ch kim, từ đng sang ty.
- Đạo Cao đi c chủ trương “Qui nguyn tam gio” (Phật – Lo – Nho, đy c thể coi l nền tảng tư tưởng của đạo, đạo Cao Đi hợp nhất ba tư tưởng lớn của ba đạo (từ bi của đạo Phật, bc i của Đạo gio, cng bằng của đạo Nho) v c đồ “hợp nhất ngũ chi” – thống nhất 5 ngnh đạo (nhn đạo – Khổng tử, thần đạo – Khương Thi Cng, thnh đạo.
– Gi su, tin đạo – Lo Tử, Phật đạo - Thch ca Mầu ni) v đấy l trung tm gio l của đạo. Từ đ đạo Cao Đi bộc lộ đồ l “tn gio của tn gio” v lm cho gio l mang tnh dung hợp rất phức tạp.
- Gio l của đạo Cao Đi đặc biệt quan tm v đề cao tnh thing ling huyền diệu của cơ bt, coi đ l linh hồn của đạo.
Luật lệ, lễ nghi của đạo Cao Đi
- Đạo Cao Đi đặt ra nhiều qui định về luật lệ, lễ nghi để hướng dẫn người theo đạo tu tập v xử thế. Luật đạo c nhiều nhưng c một số nội dung quan trọng l “ngũ giới cấm”, “tứ đại điều qui”,…
+ Ngũ giới cấm (tức 5 điều cấm kỵ) : bất st sinh, bất du đạo, bất tửu nhục, bất t dm, bất vọng ngữ.
+ Tứ đại điều quy: 4 điều trau dồi đức hạnh.
1. Tun lời dạy bề trn, lấy lẽ ho người (n ho)
2. Chớ khoe ti kiu ngạo, gip người nn Đạo (cung knh)
3. Đừng vay mượn khng trả (khim tốn)
4. Đừng knh trước, khinh sau
+ Ăn chay từ 6 ngy (lục trai) đến 10 ngy (thập trai)
- Đạo Cao Đi cn những quy định về việc nhập mn cầu đạo, xy dựng thnh thất, tổ chức quan, hn, tang, tế… đạo Cao Đi rất ch trọng gio dục cc tn đồ về đạo đức theo tiu chuẩn đạo đức Tam cương, ngũ thường của Nho gio.
- Linh tượng thờ chủ yếu của đạo Cao Đi l hnh con mắt, gọi l Thin Nhn.
- Cc lễ của đạo Cao Đi :
+ Hng ngy c 4 kha lễ vo cc giờ: sng sớm, giữa trưa, chập tối v đm khuya.
+ Hng thng c 2 ngy lễ vo ngy rằm v mồng một, m lịch.
+ Hng năm c cc ngy lễ chnh (theo m lịch) l ngy 9 thng Ging, 15 thng hai, 8 thng tư, 15 thng bảy, 15 thng tm, 15 thng mười v ngy 15 thng Chạp.
- Lễ nghi của đạo Cao Đi kh rườm r v cầu kỳ. Đạo Cao Đi giải thch rằng lễ nghi sinh hoạt tn gio cũng thể hiện tinh thần tổng hợp tn gio. Đạo phục chung l mu trắng. Ring cc chức sắc dng mu theo ngnh: Thi – thuộc Phật – mu vng; Thượng – thuộc Lo – mu xanh; Ngọc – thuộc Nho – mu đỏ.
Tổ chức của đạo Cao Đi
- Mỗi hệ phi của đạo Cao Đi c tổ chức gio hội ring. Nhưng nhn chung tổ chức gio hội của Cao Đi được m phỏng theo m hnh thể chế chnh trị qun chủ lập hiến.
- Thnh phần của gio hội Cao Đi gồm chức sắc, chức việc v tn đồ.
- Tổ chức ở Trung ương của đạo gồm c 3 đi l: Bt qui đi, Hiệp thin đi, Cửu trng đi.
+ Bt qui đi: l nơi thờ phụng của đạo gồm cc vị Thnh, Thần, Tin, Phật.. do L Thi Bạch (cn gọi l L Đại Tin) thay mặt Thượng đế lm chưởng quản.
+ Hiệp Thin đi: vừa l cơ quan lập php vừa l cơ quan tư php, đứng đầu l chức Hộ php.
+ Cửu Trng đi: l cơ quan hnh php đứng đầu l chức Gio tng.
- Hiện nay tổ chức hnh chnh của đạo Cao Đi được sắp xếp lại cn hai cấp: trung ương v cơ sở. Tương ứng với bộ my tổ chức ấy, đạo Cao Đi c một hệ thống chức sắc bao gồm nhiều cấp bậc khc nhau với những qui định về số lượng kh cụ thể. Trước kia, mọi chức sắc quan trọng của đạo được bổ nhiệm thng qua cơ bt, cn ngy nay, mọi chức sắc của đạo đều thng qua điều lệ cầu phong, cầu thăng theo luật cng cử.
Đạo Cao Đi trong những năm gần đy
- Đạo Cao Đi ra đời đp ứng nhu cầu tn ngưỡng của một bộ phận nhn dn Nam Bộ. Trn thực tế, n c vai tr cố kết người dn khng chỉ về mặt tinh thần m cn về cc mặt kinh tế, x hội. V thế đạo pht triển kh nhanh chng.
- Khi mới ra đời, đạo Cao Đi l một tổ chức thống nhất với cơ quan đầu no đặt tại Ta thnh Ty Ninh nhưng sau đ đạo Cao Đi sớm phn ho thnh nhiều hệ phi (trước 1975 c khoảng gần 20 hệ phi, nay cn khoảng trn dưới 10 hệ phi). Qu trnh phn ho về tổ chức l qu trnh xa rời nhau về thi độ chnh trị của cc hệ phi Cao Đi. Một số chức sắc của một số gio phi Cao Đi mang tư tưởng cơ hội, vọng ngoại, bị cc thế lực đế quốc lợi dụng, đi ngược lại lợi ch dn tộc. Cn tuyệt đại đa số tn đồ, số đng chức sắc của nhiều hệ phi c qu trnh gắn b với cch mạng, đng gp cng sức vo hai cuộc khng chiến chống Php v chống Mỹ của dn tộc.
- Sau năm 1975, cc chức sắc v hơn 1 triệu tn đồ cc hệ phi chủ yếu tu tại gia. Trong thời kỳ đổi mới, cc hệ phi đ sinh hoạt trở lại với sự gip đỡ của Đảng v Nh nước. Nhiều hệ phi được thừa nhận tư cch php nhn như: Tin thin, Minh Chơn đạo, Bạch Y Lin Đi… Cc hệ phi tổ chức cc đại hội. Qua đ, lng tin vo chnh sch tn gio của Đảng được củng cố trong tn đồ. Những nhn tố tch cực của Đạo được khơi dậy, khắc phục một bước tnh trạng mất đon kết trong chức sắc. Xu thế chung l tn đồ đạo Cao Đi muốn hnh đạo thuận lợi trong khun khổ luật php v lm trn nghĩa vụ cng dn.
Cc hội thnh Cao Đi đ được xy dựng lại v c tư cch php nhn:
1. Cao Đi Minh Chơn đạo. To thnh Tổ đnh tại C Mau
2. Cao Đi Ban Chỉnh đạo. To thnh Tổ đnh tại Bến Tre
3. Cao Đi Tin Thin. To thnh Tổ đnh tại Bến Tre
4. Cao Đi Ty Ninh. To thnh Tổ đnh tại Ty Ninh
5. Truyền gio Cao Đi. To thnh Tổ đnh tại Đ Nẵng
6. Cao Đi Chiếu Minh Long Chu. To thnh Tổ đnh tại Cần Thơ
7. Cao Đi Bạch Y. To thnh Tổ đnh tại Kin Giang
8. Cao Đi Cầu kho Tam Quan. To thnh Tổ đnh tại Bnh Định
9. Cao Đi Chơn l. To thnh Tổ đnh tại Tiền Giang
10. Cơ quan phổ thng gio l (Thnh phố Hồ Ch Minh)
Last edited by Tosca; 04-02-2021 at 04:17 PM.
-
Post Thanks / Like - 1 Thanks
-
4. PHẬT GIO HO HẢO
Lịch sử ra đời của Phật gio Ha Hảo
Phật gio Ha Hảo ra đời ngy 15 thng 5 năm 1939 tại lng Ha Hảo, Chu Đốc, An Giang v pht triển chủ yếu ở đồng bằng sng Cửu Long. Sự ra đời của Phật gio Ha Hảo Hảo gắn với đặc điểm tm l, lối sống đạo đức, tnh cch, đời sống tn ngưỡng của nng dn Nam Bộ v lin quan đến mi trường kinh tế - x hội - chnh trị ở đy trong khoảng thời gian hai cuộc chiến tranh thế giới. Sự ra đời ny cũng l do tc động của phong tro chấn hưng Phật gio nhất l ảnh hưởng của Bửu Sơn Kỳ Hương - một nhnh của Phật gio ở Nam Bộ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX. Người sng lập ra Phật gio Ha Hảo l ng Huỳnh Ph Sổ (1920 – 1947).
Huỳnh Ph Sổ l con một gia đnh địa chủ ở lng Ha Hảo. Hồi nhỏ ng đi học v tốt nghiệp tiểu học, song do sức khỏe yếu nn ng phải bỏ học. Trong Qu trnh chữa bệnh ng học được nhiều bi học thuốc nam. Sau đ ng nghin cứu sấm Trạng Trnh v tư tưởng mn phi Bửu Sơn Kỳ Hương của Phật Thầy Ty An. ng tự xưng l bậc “sinh như tri” biết được nhiều việc của qu khứ v tương lai, được gặp v thọ mệnh của Phật A Di Đ, Ngọc Hong Thượng đế, Phật Thch Ca, xuống trần với nhiệm vụ truyền b tư tưởng Bửu Sơn Kỳ Hương để “chấn hưng Phật gio, cứu độ chng sinh khỏi sng m, bể khổ về chốn Ty phương cực lạc”.
Qu trnh pht triển của Phật gio Ha Hảo
- Ra đời năm 1939 nhưng qua đến năm 1940 số tn đồ của Phật gio Ha Hảo c đến vi trăm ngn người. Năm 1941, thực dn Php sợ Huỳnh Ph Sổ theo Nhật nn đ cu thc ng tại Chu đốc rồi Cần Thơ, Bạc Liu. Năm 1942, Nhật mua chuộc, li ko đạo Ha Hảo v đưa ng về Si Gn. Năm 1945, Huỳnh Ph Sổ được mời tham gia Ủy ban khng chiến Nam Bộ với tư cch l đại diện cho đồng bo Phật gio Ha Hảo.
- Năm 1946, những người lnh đạo Ha Hảo thnh lập tổ chức “Việt Nam dn chủ x hội đảng” gọi tắt l đảng Dn x. Đy l một tổ chức chnh trị. Cng lc, lực lượng vũ trang ring của Phật gio Ha Hảo được thnh lập lấy tn l bộ đội Nguyễn Trung Trực với một lực lượng gồm 7 chi đội vũ trang với khoảng 20.000 binh sĩ v 300.000 đội vin bảo an qun. Năm 1947, sau khi Huỳnh Ph Sổ chết, lực lượng vũ trang Ha Hảo chia rẽ, mỗi nhm ct cứ một vng.
- Đến năm 1954, tổng số tn đồ Phật gio Ha Hảo khoảng trn 1 triệu người. Năm 1955, cuộc chiến tranh giữa cc gio phi ở miền Nam (Cao đi, Ha Hảo, Bnh Xuyn) xảy ra do sự xi bẩy v chia rẽ của Mỹ – Diệm, lực lượng vũ trang của đạo Ha Hảo tan r, đa số st nhập vo qun đội ngụy. Từ năm 1964, Phật gio Ha Hảo được Mỹ
– Nguỵ hỗ trợ nn đạo Ha Hảo pht triển nhanh. Đến năm 1975 tổng số tn đồ c khoảng hơn 2 triệu người.
Gio l Phật gio Ha Hảo
Gio l của đạo Ha Hảo được thể hiện trong cc bi sấm kệ do ng Huỳnh Ph Sổ soạn thảo trn cơ sở tiếp thu v nng cao tư tưởng của Bửu Sơn Kỳ Hương của Phật Thầy Ty An, đồng thời chịu ảnh hưởng của xu hướng nhập thế của phong tro chấn hưng Phật gio, của quan điểm đạo đức Nho gio, Lo gio. Nội dung gio l gồm hai phần: Học Phật v Tu nhn.
- Phần Học Phật: chủ yếu dựa vo gio l Phật gio nhưng được giản lược bớt v c sửa đổi đi chỗ, c 3 php mn chnh l c php, Chn php v Thiện php
- Phần Tu nhn: Phần thực hnh đạo đức “Tứ n hiếu nghĩa” để tu thn. Đ l thực hnh n tổ tin cha mẹ, n đất nước, n tam bảo, n đồng bo v nhn loại.
Về tổ chức v lễ nghi
Đạo Ha Hảo khng c đội ngũ gio sĩ v hng ngũ gio phẩm. Đạo Ha Hảo c Tổ đnh ở lng Ha Hảo l trung tm của đạo mang tnh gia tộc. Song đạo ny khng xy dựng cha chiền, tạc tượng, ảnh thờ. Việc thờ phụng v hnh đạo rất đơn giản, thờ phụng chủ yếu tại gia đnh. Mỗi gia đnh theo đạo Ha Hảo thờ một tấm Trần điều (trước kia l tấm vải mầu đỏ, nay l mầu nu sẫm cn gọi l mầu trầu gi) ở trang thờ đặt gian chnh giữa, cn ngoi sn trước nh c một bn thờ thng thin. Điều đ thể hiện tư tưởng “Phật tại tm, tm tức Phật”. Lễ vật chỉ c hương hoa v nước mt. Ban đm thắp đn ở trang thờ v bn thng thin. Đạo Ha Hảo khng đọc kinh kệ của Phật gio, chỉ đọc sấm giảng của gio chủ Huỳnh Ph Sổ soạn v niệm 6 chữ Nam m A Di đ Phật để tĩnh tm.
Đạo Ha Hảo cn c những quy định khc về tn gio, gia đnh v x hội. Chẳng hạn: đạo Ha Hảo quy định người nhập mn phải tuyn thệ giữ gn một đời, một đạo cho đến ngy chung thn. Nam tn đồ thường để ru, tc “bi” để thể hiện chữ hiếu với ng b tổ tin, tn đồ phải ăn chay từ thấp đến cao, một ngy phải cầu nguyện v khấn lạy trước bn thờ của đạo v bn thng thin 2 lần vo 2 buổi sng tối, ngy ăn mặn phải king ăn thịt chuột, thịt tru, thịt hổ, thịt mo…
Cc ngy lễ của đạo Ha Hảo (theo m lịch) ngoi Tết Nguyn Đn, lễ Thượng nguyn, Phật đản, lễ Trung nguyn, Hạ nguyn cn c cc lễ khai đạo (ngy 18 thng 5), lễ va Phật Thầy Ty An (ngy 12 thng 8), lễ Phật A Di Đ (ngy 15 thng 1), lễ sinh nhật ng Huỳnh Ph Sổ (ngy 25 thng 11), lễ phật thnh đạo (ngy 8 thng Chạp).
C thể ni Ha Hảo l đạo Phật được cch tn theo hướng địa phương ho. Với gio l ha bnh v thực hnh đạo đơn giản nhưng trong phần lớn cc thời kỳ pht triển của đạo, những người lnh đạo của đạo ny hoặc bị cc thế lực chnh trị li ko hoặc bản thn họ cũng c nhiều tham vọng chnh trị lớn nn trn thực tế, ở miền Nam trước ngy giải phng (1975), đạo Ha Hảo hoạt động chnh trị nhiều hơn hoạt động tn gio.
Đạo Ha Hảo trong những năm gần đy
Đạo Ha Hảo ra đời trong tnh hnh chnh trị phức tạp, từng bị cc thế lực phản động li ko lợi dụng. Trn thực tế sự lợi dụng ny c lc kh nặng nề, gy thiệt hại cho cch mạng v cn tạo ra tnh trạng chia rẽ khng bnh thường trong nội bộ của đạo Ha Hảo.
Sau khi miền Nam hon ton giải phng, ngy 19-6-1975, Tổ đnh đạo Ha Hảo tuyn bố giải tn. Ban trị sự cc cấp, ku gọi tn đồ tu tại gia như lc đầu.
Cho đến đầu năm 1999, đạo Ha Hảo khng c tổ chức gio hội, tn đồ tu tại gia. Hng năm đến ngy khai đạo (18 thng 5 m lịch) cc tn đồ tổ chức hnh hương về Tổ đnh (nơi sinh sống của gia tộc ng Huỳnh Ph Sổ).
Ngy 26-5-1999, Đại hội đại biểu đạo Ha Hảo lần thứ I được tổ chức tại An Giang, thng qua chương trnh đạo sự, quy chế tổ chức, hoạt động của Ban đại diện, đồng thời đ bầu ra Ban Đại diện nhiệm kỳ I v ngy 11-6-1999, Ban Tn gio của Chnh phủ đ chấp thuận quy chế đạo Ha Hảo, tổ chức hoạt động v nhn sự của Ban đại diện v cho đến nay, hoạt động của đạo Ha Hảo đ trở nn bnh thường.
Last edited by Tosca; 04-02-2021 at 04:19 PM.
-
Post Thanks / Like - 1 Thanks
-
5. HỒI GIO
Phần ny trnh by những vấn đề cơ bản về Hồi gio, bao gồm khi qut về lịch sử ra đời v pht triển của Hồi gio v nội dung cơ bản của Hồi gio.
Khi qut về lịch sử ra đời v pht triển của Hồi gio
Hon cảnh lịch sử dẫn đến sự ra đời của hồi gio
Hồi gio (tn gio của tộc người Hồi) l cch gọi của người Trung Quốc gọi đạo Islam (theo tiếng Ảrập nghĩa l phục tng theo chn chủ) xuất hiện ở bn đảo Ảrập vo khoảng thế kỷ thứ VII. Ảrập Xut l qu hương của Hồi gio. Hồi gio ra đời do hng loạt nguyn nhn kinh tế, x hội, tư tưởng gắn liền với sự chuyển biến từ chế độ cng x nguyn thủy sang x hội c giai cấp của cc tộc người vng Trung cận Đng v yu cầu thống nhất cc bộ lạc trong bn đảo Ảrập thnh một nh nước phong kiến thần quyền do đ cần một tn gio độc thần để thay thế những tn gio đa thần tồn tại ở đ từ trước.
Sự ra đời v pht triển của Hồi gio
Islam nguyn nghĩa l “sự phục tng”, nn tn ngưỡng nylin quan đến việc tun phục hon ton vo Thượng đế m Muslim (người theo đạo Hồi gio) gọi l ALLAH. Người Muslim tin rằng tn l của họ do Allah mặc khải cho Rasul (Thin sứ) Muhammad. Những lời ny được tập hợp lại trong Qur’an (Thinkinh) của Islam.
* Tn l Islam
Tn l Islam được diễn đạt trong cu Shahadat (tuyn ngn đức tin) “La i la ha il lal lah – Khng c Thượng đế no ngoi Allah – Mu ham madar rasu lullah – Muhammad l Rasul của Allah “Người Muslim tin rằng c sự phn xt sau cng. Allah sẽ ty theo phc hay tội của từng người m cho vo thin đng hoặc giam vo hỏa ngục. Để c cuộc sống tốt, người Muslim tun theo những lời chỉ dạy trong Qur’an v Hadith
Last edited by Tosca; 04-02-2021 at 04:20 PM.
-
Post Thanks / Like - 1 Thanks
Reply With Quote